नेपाली मिडिया र पत्रकारिता

नेपालको मिडिया इतिहासको शुरुआत २०औं शताब्दीको प्रारम्भमा भएको मानिन्छ । १९५० को दशकमा नेपालमा पहिलो पत्रिका र समाचार पत्रिका प्रकाशित भएको थियो । पहिलेको समयमा मिडिया मुख्यत: सरकारी निगरानीमा रहेको थियो र विशेष गरी राजा र सरकारको प्रचार र समर्थन गर्नका लागि प्रयोग गरिन्थ्यो । तर समयसँगै नेपाली मिडिया क्षेत्रको संरचना र प्रकृति परिवर्तन हुँदै गयो र २०औं शताब्दीको मध्यतिर प्राइभेट मिडियाको उदय भयो ।

नेपाली पत्रकारिता र मिडियामा पहिलो महत्वपूर्ण मोड भनेको २००७ को जनआन्दोलन थियो । यस आन्दोलनपछि मिडिया स्वतन्त्रता र व्यक्तिको अभिव्यक्ति अधिकारको पक्षमा खडा हुन थाल्यो । यसले नेपालको पत्रकारितामा नयाँ दिशा र प्राथमिकताहरू थप्यो ।

नेपालको पत्रकारिता क्षेत्रमा आज पनि ठूलो चुनौतीको सामना गर्नुपर्छ । भ्रष्टाचार, राजनीतिक दवाब, असुरक्षा र अनलाइन मिडिया र सोसल मिडियाको बढ्दो प्रभावका कारण पत्रकारिता अन्यौलित बनिरहेको छ । पत्रकारहरूले साँचो र निष्पक्ष समाचारको प्रकाशन गर्दा कैयौं पटक धम्की र उत्पीडनको शिकार हुन्छन् । पत्रकारको जीवनमा आएको असुरक्षाका कारण, धेरै पत्रकारहरूलाई आफ्नो कर्तव्यपालनमा समस्या पर्दछ ।

नेपालका केही प्रमुख समाचार पत्रिका र मिडिया संस्थाहरूले सधैं सरकार र शक्तिशाली व्यक्तिहरूसँगको सम्बन्धलाई आफ्नो सन्देशको हिस्सा बनाएका छन् । यद्यपि, यी मिडियाका संस्थाहरूले सामाजिक दायित्व र सम्पूर्ण समाजको भलाईको पक्षमा उठेका समाचारहरूलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्ने आवश्यकता बढेको छ ।

आजको समयमा, डिजिटल मिडियाले परम्परागत मिडियालाई चुनौती दिएको छ । इन्टरनेट र स्मार्टफोनको विकाससँगै, अनलाइन समाचार पत्रिका र ब्लगहरू प्रमुख समाचार स्रोत बनिसकेका छन् ।

अनलाइन मिडियाले विश्लेषणात्मक समाचार, विचार र विविध दृष्टिकोण प्रस्तुत गर्ने अवसर दिएको छ । यद्यपि, अनलाइन मिडिया द्रुत गतिमा फैलिने अफवाह र गलत जानकारीको स्रोत बन्न सक्छ, जसले पत्रकारिताको विश्वसनीयता र गुणवत्ता बिगार्न सक्छ ।

प्रविधिको प्रयोगले मिडिया संसारलाई एकदमै सस्तो र द्रुत बनाइदिएको छ । समाचारहरूको वितरण र पहुँच पाउनका लागि अनलाइन मिडियाले समय र स्थानको सीमा नाघेको छ । तर, यसले गलत जानकारी र अफवाह फैलाउने समस्यासमेत सिर्जना गरेको छ ।

ADVERTISEMENT

यदि मिडिया संस्थाहरू र पत्रकारहरूले आफ्नो कर्तव्य र जिम्मेवारीलाई गम्भीरतापूर्वक लिन थाले भने नेपालको पत्रकारिताको भविष्य आशावादी हुन सक्छ । पत्रकारितामा मात्र सूचना सम्प्रेषण होइन, समाजको सही मार्गदर्शन र समस्या समाधानका लागि आवश्यक विचार प्रस्तुत गर्नुपर्छ । पत्रकारले न केवल समाचार मात्र होइन, वरिपरिका घटनाक्रम र सामाजिक सन्दर्भलाई समेत समेट्नुपर्छ ।

नेपालका मिडिया संस्थाहरूले अब आफ्ना स्रोता र पाठकहरूको विश्वास जित्नका लागि विचारशील, निष्पक्ष र जिम्मेवार पत्रकारिता प्रस्तुत गर्नुपर्ने आवश्यकता छ ।

यदि पत्रकारिता साँचो, निष्पक्ष र गहिरो विश्लेषण प्रस्तुत गर्न सक्षम भयो भने यसले नेपाललाई एक लोकतान्त्रिक र सभ्य समाजको रूपमा मार्गदर्शन गर्न मद्दत पुर्याउनेछ।

नेपाली मिडियाका सबै पत्रकार र मिडिया संस्थाहरूलाई यस क्षेत्रमा आफ्नो कर्तव्य निष्ठा र जिम्मेवारीसँगै निर्वाह गर्न प्रेरित गर्दै, म यो लेख 'हिमालय टाइम्स'लाई समर्पित गर्दै शुभकामना दिन चाहन्छु । हिमालय टाइम्सले २९ वर्ष पुरा गरेर ३० औं वर्षमा प्रवेश गरेको अवसरमा यसको समृद्धि र पत्रकारिता क्षेत्रमा अझ ठूलो सफलता प्राप्त होस् भन्ने शुभकामना व्यक्त गर्दछु । पत्रकारिता र समाजको लागि यसको योगदान सधैं प्रेरणादायक रहोस्।

शुभकामना सहित,
मान बहादुर विश्वकर्मा
कालीकाेट संवाददाता, हिमालय टाइम्स

लेखक विश्वकर्मा एक दशकदेखि नेपाली पत्रकारिता क्षेत्रमा क्रियाशिल हुनुहुन्छ । साथै उहाँ समसामयिक विषयवस्तुसँग रहेर लेख समेत लेख्नुहुन्छ ।